Msg 1 of 4: Đã gửi: 20 May 2006 lúc 1:23pm | Đã lưu IP

(Chương 7 - Đại Trí Độ Luận (Mahàprajnàparamitàsatra)

Tác giả: Nàgàrjuna (Long Thọ)
Dịch Phạn ra Hán: Cưu Ma La Thập
Dịch Hán ra Việt: Thích Thiện Siêu

GIẢI THÍCH: BỔ-TÁT

KINH:  Lại có Bồ-tát Ma-ha-tát

LUẬN:

Hỏi:  Nếu kể từ trên kể xuống thì phải Bồ-tát trước rồi mới đến Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu -bà-tắc, Ưu-bà-di; vì Bồ-tát kề dưới Phật.  Nếu từ dưới kể lên thì phải kể Ưu-bà-di, rồi mới đến Ưu -bà-tắc, Tỳ-kheo-ni, Tỳ-kheo, Bồ-tát.  Nay cớ sao trước nói Tỳ-kheo, rồi mới đến ba chúng, sau mới nói Bồ-tát?

Đáp:  Bồ-tát tuy là dưới Phật, nhưng vì các phiền não chưa sạch hết nên nói đến A-la-hán trước.  Các A-la-hán trí tuệ tuy ít mà đã thành thục, các Bồ-tát trí tuệ tuy nhiều mà phiền não chưa sạch hết nên nói A-la-hán trước.

Phật pháp có hai loại:  Một là bí mật, hai là hiển thị.  Trong hiển thị, thì Phật, Bích-chi Phật, A-la-hán đều là phước điền; vì đã sạch hết phiền não không còn thừa.  Trong bí mật thì nói các Bồ-tát được Vô sanh Pháp nhẫn, phiền não đã dứt, đủ sáu thần thông, làm lợi ích chúng sanh.  Vì theo pháp hiển thị nên trước nói A-la-hán sau nói Bồ-tát.

Lại nữa, Bồ-tát dùng phương tiện lực thị hiện vào năm đường, thọ năm dục lạc, để dẫn đạo chúng sanh.  Nếu Bồ-tát ở trên A-la-hán thì chư thiên, người đời sanh nghi ngờ, quái lạ nên nói sau.

Hỏi:  Ở sau A-la-hán thì còn được cớ sao lại ở sau cả Ưu -bà-tắc, Ưu-bà-di?

Đáp:  Bốn chúng tuy chưa sạch hết lậu, nhưng không bao lâu sẽ hết, nên gọi chung là chúng Thanh-văn.  Nếu trong bốn chúng mà xen nói Bồ-tát vào thì bất tiện.  Như Tỳ-kheo-ni được vô lượng luật nghi đáng nên ở sau Tỳ-kheo và trước Sa-di, nhưng vì nghi pháp bất tiện nên Phật nói sau Sa-di.  Các Bồ-tát cũng như thế, tuy đáng ở trên ba chúng Hữu học nhưng mà vì không tiện nói nên  nói sau.

Lại nữa, có người nói: Bồ-tát có công đức và trí tuệ siêu việt thù thắng hơn A-la-hán, Bích-chi Phật, cho nên nói riêng.

Hỏi:  Trong kinh Thanh-văn chỉ nói bốn chúng, trong đây cớ gì chỉ nói riêng chúng Bồ-tát?

Đáp:  Có hai đạo:  Một là Thanh-văn đạo, hai là Bồ-đề-tát-đỏa đạo.  Nếu nói bốn chúng Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu -bà-tắc, Ưu-bà-di; nên biết đó là hạng người cầu Thanh-văn đạo.  Nếu nói riêng chúng Bồ-tát Ma-ha-tát nên biết đó là hạng người cầu Phật đạo.  Vì vậy, nên trong pháp Thanh-văn, ở đầu kinh không nói Phật trú ở chỗ ấy, cùng với bấy nhiêu Bồ-tát, mà chỉ nói Phật trú ở chỗ ấy cùng với bao nhiêu Tỳ-kheo, như nói Phật ở Ba-la-nại cùng với năm Tỳ-kheo.  Phật ở tại nước Già-gia cùng với ngàn Tỳ-kheo.  Phật ở nước Xá-bà-đề cùng với năm trăm Tỳ-kheo.  Khởi đầu các kinh như vậy đều không nói cùng với bao nhiêu Bồ-tát.

Hỏi:  Bồ-tát có hai hạng:  Xuất gia và tại gia.  Bồ-tát tại gia nói chung trong chúng Ưu -bà-tắc, Ưu-bà-di.  Bồ-tát xuất gia nói chung trong chúng Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni.   Nay vì sao lại nói riêng?

Đáp:   Tuy ở chung trong bốn chúng mà nên phải nói riêng, vì sao?  Vì Bồ-tát thuộc vào bốn chúng mà bốn chúng không hẳn là Bồ-tát.  Tại sao vậy?  Vì có người cầu thành Thanh-văn, có người cầu thành Bích-chi Phật, có người cầu sanh lên trời, có người cầu sinh sống an lạc.   Bốn hạng người này không thuộc vào hàng Bồ-tát, vì những người ấy không phát tâm nói rằng:   "Tôi nguyện sẽ làm Phật".

Lại nữa, Bồ-tát chứng được Vô sanh Pháp nhẫn, tất cả tướng danh tự tử sanh đều dứt hết, ra ngoài ba cõi, không rơi vào trong số chúng sanh, vì sao?  Vì Thanh-văn được đạo quả A-la-hán còn không rơi vào trong số chúng sanh, hà huống Bồ-tát, như trong Ưu-ba-thi-nạn ở kinh Ba-la-diên có kệ:

"Chỗ đã diệt vô, tái xuất chăng?

Đã vĩnh diệt, chẳng tái xuất chăng?

Đã vào Niết-bàn, thường trú chăng?

Nguyện đấng Đại trí nói sự thật".

Phật đáp:

"Tịch diệt, tức là không thể lường,

Phá hoại nhân duyên và danh tướng,

Hết thảy ngôn ngữ đều đã qua,

Tất cả đều hết như lửa tắt".

Như A-la-hán mà hết thảy danh tự còn dứt huống là Bồ-tát có thể phá tất cả các pháp, biết thật tướng, được pháp thân mà không dứt được ư?  Vì thế nên trong hàng tứ chúng của Đại thừa, nói riêng Bồ-tát.

Hỏi:  Cớ sao mở đầu kinh Đại thừa, nói cả chúng Bồ-tát, chúng Thanh-văn, mà mở đầu kinh Thanh-văn chỉ nói đến chúng Tỳ-kheo, không nói đến chúng Bồ-tát?

Đáp:  Vì muốn biện thuyết hai thừa:  Phật thừa và Thanh-văn thừa.  Thanh-văn thừa nhỏ hẹp, Phật thừa rộng lớn; Thanh-văn thừa tự làm tự lợi, Phật thừa lợi ích tất cả.

Lại nữa, Thanh-văn thừa phần nhiều thuyết "chúng sanh không",  Phật thừa thuyết cả "chúng sanh không" và "pháp không".  Như vậy v.v… đủ cả các thứ phân biệt ba thừa.  Vì phân biệt thuyết về hai đạo ấy (Thanh-văn đạo và Bồ-tát đạo) nên trong kinh Đại thừa nói cả chúng Thanh-văn và chúng Bồ-tát , như bài kệ tán Đại thừa nói:

"Người được pháp Đại-thừa,

Đem an lạc khắp cả,

Lợi ích bằng thật pháp,

Khiến được đạo Vô thượng.

Người được pháp Đại-thừa,

Từ bi với tất cả,

Đem đầu, mắt bố thí,

Bỏ đi như cỏ cây.

Người được pháp Đại-thừa,

Hộ trì giới thanh tịnh,

Như trâu đen quý đuôi,

Không tiếc đến thân mạng.

Người được pháp Đại-thừa,

Thì được nhẫn vô thượng,

Nếu có cắt xẻo thân,

Xem đó như cắt cỏ.

Người được pháp Đại-thừa,

Tinh tấn không nhàm mỏi,

Gắng làm không ngừng nghỉ,

Như người tát biển cả.

Người được pháp Đại-thừa,

Rộng tu vô lượng định,

Sức thần thông, Thánh đạo,

Được thanh tịnh tự tại.

Người được pháp Đại-thừa,

Phân biệt các pháp tướng,

Thật trí tuệ bất hoại,

Trong ấy đã đầy đủ.

Trí bất khả tư nghì,

Sức bi tâm vô lượng,

Không vào trong nhị pháp,

Đặng quán hết thảy pháp.

Xe lừa, ngựa, đà, voi,

Tuy đồng, không sánh nhau.

Bồ-tát và Thanh-văn,

Lớn nhỏ cũng như thế.

Đại từ bi làm trục,

Trí tuệ làm hai bánh,

Tinh tấn làm ngựa hay,

Khớp miệng bằng giới định.

Nhẫn nhục làm áo giáp,

Tổng trì làm cương Ngựa,

Người đi xe Đại-thừa,

Qua khỏi được tất cả".

                                                                                                       (còn tiếp)

Msg 2 of 4: Đã gửi: 20 May 2006 lúc 1:26pm | Đã lưu IP

Hỏi:  Như kinh Thanh-văn, mở đầu chỉ kể chúng Tỳ-kheo, còn kinh Ma-ha Diễn, mở đầu kể luôn chúng Bồ-tát.  Tại sao vậy?

Đáp:  Ma-ha Diễn rộng lớn, các thừa các đạo đều vào trong Ma-ha Diễn.  Chúng Thanh-văn nhỏ hẹp, không dung thọ được Ma-ha Diễn, ví như sông Hằng không dung thọ được biển cả, vì nó nhỏ hẹp.  Nhưng biển cả có thể dung thọ được các dòng sông, vì nó rộng lớn;  Pháp Ma-ha Diễn cũng như thế, như kệ nói:

"Ma-ha Diễn như biển cả,

Tiểu thừa như nước lỗ chăn Trâu,

Nhỏ không dung được to,

Thí dụ kia cũng thế".

Vì vậy, chúng Tiểu thừa không dung thọ được Bồ-tát.

Hỏi:  Sao gọi là Bồ-đề? Sao gọi là Tát-đỏa?

Đáp:  Bồ-đề gọi là đạo chư Phật, Tát-đỏa gọi là chúng sanh, hoặc gọi là đại tâm.  Người ấy muốn được trọn cả công đức của Phật đạo, tâm kia không thể dứt, không thể phá; như núi Kim-cang, nên gọi là đại tâm, như kệ nói:

"Hết thảy các Phật pháp,

Trí tuệ và giới định,

Làm lợi ích tất cả,

Ấy gọi là Bồ-đề.

Tâm kia không lay động,

Hay nhẫn, thành việc đạo,

Không dứt cũng không phá,

Tâm ấy gọi Tát-đỏa".

Lại nữa, xưng tán hảo pháp là "tát", thể tướng của hảo pháp gọi là "đỏa".  Vì tâm Bồ-tát tự lợi lợi tha, vì độ hết thảy chúng sanh, vì biết thật tánh hết thảy pháp, vì hành đạo Vô thượng Chánh đẳng Bồ-đề, vì được hết thảy Hiền thánh tán thán; ấy gọi là Bồ-đề Tát-đỏa, vì cớ sao?  Vì trong hết thảy pháp, Phật pháp là bậc nhất.  Bồ-tát muốn đạt được pháp ấy, nên được Hiền thánh tán thán.

Lại nữa, người như thế vì giải thoát sanh già bệnh chết cho hết thảy chúng sanh, nên cầu Phật đạo, ấy gọi là Bồ-đề Tát-đỏa.

Lại nữa, ba thứ đạo đều là Bồ-đề.  Một là Phật đạo, hai là Thanh-văn đạo, ba là Bích-chi Phật đạo.  Bích-chi Phật đạo, Thanh-văn đạo tuy được Bồ-đề mà không xưng là Bồ-đề, Bồ-đề ở trong công đức thuộc Phật đạo mới là Bồ-đề, ấy gọi là Bồ-đề Tát-đỏa.

Hỏi:  Ngang đâu trở lại gọi là Bồ-đề Tát-đỏa?

Đáp:  Có thệ nguyện lớn, tâm không thể lay động, tinh tiến không lùi, do ba việc ấy gọi là Bồ-đề Tát-đỏa.

Lại nữa, có người nói:  "Khi bắt đầu phát tâm, nguyện rằng:  Ta sẽ làm Phật độ hết thảy chúng sanh".   Từ đó trở đi gọi là Bồ-đề Tát-đỏa, như kệ nói:

"Nếu khi mới phát tâm,

Thế nguyện sẽ làm Phật,

Đã qua khỏi thế gian,

Đáng nhận đời cúng dường".

Từ khi mới phát tâm cho đến đệ Cửu địa vô ngại, vào Kim-cang tam muội, giữa khoảng trung gian đó gọi là Bồ-đề Tát-đỏa.

Bồ-đề Tát-đỏa ấy có hai hạng: Thoái chuyển và bất thoái chuyển.  Như hai hạng A-la-hán thối pháp và bất thối pháp.

Bồ-tát bất thoái chuyển gọi là thật Bồ-tát, vì có Bồ-tát thật, cho nên các Bồ-tát thoái chuyển đều gọi là Bồ-tát, ví như người chứng được bốn đạo quả gọi là thật Tăng, vì có Tăng thật, cho nên các người chưa đắc đạo đều gọi là Tăng.

Hỏi:  Sao biết Bồ-tát  ấy là thoái chuyển và bất thoái chuyển?

Đáp:  Phẩm A-bệ-bạt-trí trong Kinh Bát-nhã Ba-la-mật, Phật tự thuyết tướng bất thoái chuyển.  Tướng như vậy là thoái chuyển, tướng như vậy là bất thoái chuyển.

Lại nữa, nếu Bồ-tát chỉ với một pháp mà khéo tu khéo niệm, ấy gọi là A-bệ-bạt-trí Bồ-tát.  Một pháp gì?  Đó là thường nhất tâm, nhóm các thiện pháp.  Như nói các đức Phật do thường nhất tâm nhóm các thiện pháp mà chứng được Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.

Lại nữa, có Bồ-tát chỉ được một pháp, là tướng bất thoái chuyển. Một pháp gì?  Đó là chánh trực tinh tiến.  Như Phật hỏi A-nan:  "A-nan!  Thầy tinh tiến chăng?"

_ Đúng vậy, bạch Thế Tôn!

_ A-Nan! Thầy tán thán tinh tiến chăng?

_ Đúng vậy, đấng Thiện tuệ!

_ A-Nan! thường hành, thường tu, thường niệm tinh tiến cho đến khiến cho người đắc Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.  Như trong đó nói rộng vậy.

Lại nữa, nếu được hai pháp, khi ấy là tướng bất thoái chuyển. Hai pháp gì? Thật biết hết thảy pháp là không và cũng niệm nghĩ, không bỏ tất cả chúng sanh.  Người như vậy gọi là Bồ-tát bất thoái chuyển.

Lại nữa, được ba pháp:  Một là nhất tâm nguyện muốn thành Phật đạo, như Kim-cương không thể lay động , không thể phá hoại.  Hai là đối với hết thảy chúng sanh, có tâm từ bi, khắc vào xương tủy.  Ba là được Bát-nhã tam muội thấy được chư Phật hiện tại.  Lúc ấy gọi là Bồ-tát bất thoái chuyển.

Lại nữa, trong A-tỳ-đàm, chúng đệ tử của Ca-chiên Diễn-ni tử (Katya-niputra) nói:  "Sao gọi là Bồ-tát?  Tự giác lại có thể giác tha, ấy gọi là Bồ-tát.  Chắc chắn sẽ làm Phật, ấy gọi là Bồ-tát.   Bồ-đề là trí tuệ của người lậu tận; người ấy từ trí tuệ mà sanh ra, được người trí tuệ hộ niệm, được người trí tuệ cúng dường, ấy gọi là Bồ-tát.

Lại nói:  "Phát tâm bất thoái chuyển, từ đó về sau gọi là Bồ-tát".

Lại nói:  "Nếu xa lìa năm pháp, được năm pháp, ấy gọi là Bồ-tát".    Năm pháp là gì?  Lìa ba đường ác, thường sanh vào loài trời và loài người.  Lìa nghèo cùng hạ tiện, thường được tôn quý.  Lìa khỏi tướng phi nam, thường được thân nam tử.  Lìa khỏi thân hình tàn khuyết thô lậu, các căn đầy đủ.  Lìa bỏ tánh hay quên, thường nhớ Túc mạng.  Được trí tuệ Túc mạng ấy, thường lìa hết thảy các pháp ác, xa bỏ người ác, thường cầu đạo pháp, nhiếp thủ đệ tử, như vậy gọi là Bồ-tát.

Msg 3 of 4: Đã gửi: 22 May 2006 lúc 2:21pm | Đã lưu IP

Hỏi:  Lúc nào gieo trồng nghiệp làm nhân duyên cho ba mươi hai tướng?

Đáp:  Qua khỏi ba A-tăng-kỳ kiếp, vậy sau mới trồng nghiệp nhân duyên cho ba mươi hai tướng.

Hỏi:  Thời gian bao lâu gọi là A-tăng-kỳ vô số kiếp?

Đáp:  Cực số mà những kẻ biết toán số trong hàng nhân thiên không thể biết được, ấy gọi là một A-tăng-kỳ.   Như một với một gọi là hai, hai với hai là bốn, ba lần ba là chín, mười lần mười là trăm, mười lần trăm là nghìn, mười lần nghìn là vạn, ngàn lần vạn là ức, ngàn vạn ức gọi là Na-do-tha, ngàn vạn Na-do-tha là Tần-bà (Bimbara), ngàn vạn Tần-bà gọi là Ca-tha (Gata), quá Ca-tha gọi là A-tăng-kỳ.  Như vậy, trong số ba A-tăng-kỳ, nếu tu hành hết một A-tăng-kỳ, thì tu A-tăng-kỳ thứ hai; tu hết A-tăng-kỳ thứ hai, thì tu A-tăng-kỳ thứ ba.  Ví như phép toán số, đếm từ một đến trăm, đếm trăm xong trở lại từ một.  Như  vậy Bồ-tát qua một A-tăng-kỳ, rồi trở lại kể từ một khởi đi.  Trong A-tăng-kỳ đầu, tâm không tự biết ta sẽ thành Phật hay không thành Phật.  Trong A-tăng-kỳ hai, tâm tuy biết được ta chắc chắn thành Phật, nhưng miệng không nói ta sẽ thành Phật.  Trong A-tăng-kỳ ba, tâm tự biết rõ ràng sẽ thành Phật, miệng tự pháp ngôn không chút sợ:  "Ta trong đời sau sẽ thành Phật".

Phật Thích-ca Văn,  kể từ Phật Thích-ca Văn quá khứ đến Phật Lặc-na thi-khí (Ratnasíkhin) là A-tăng-kỳ đầu.  Trong khoảng ấy Bồ-tát vĩnh viễn xa lìa thân mỹ nhân.  Từ Phật Lặc-na thi-khí đến Phật Nhiên-đăng (Dipsạmkara) là A-tăng-kỳ thứ hai.  Trong khoảng ấy, Bồ-tát cúng dường Phật Nhiên-đăng bảy cành Hoa sen, trải áo da nai, trải tóc lên đống bùn để lót đường cho Phật đi qua; Phật Nhiên-đăng liền thọ ký cho Bồ-tát:  "Ông tương lai sẽ thành Phật hiệu Thích-ca Mâu-ni".

Từ Phật Nhiên-đăng đến Phật Tỳ-bà-thi, là A-tăng-kỳ thứ ba.  Nếu qua khỏi ba A-tăng-kỳ kiếp, lúc ấy là lúc Bồ-tát gieo trồng nghiệp làm nhân duyên cho ba mươi hai tướng.

Hỏi:  Nghiệp cho ba mươi hai tướng có thể gieo trồng ở tại đâu?

Đáp:  Ở tại cõi Dục chứ không phải tại cõi Sắc, cõi Vô sắc. Trong năm đạo của cõi Dục, ở tại nhân đạo gieo trồng.  Trong bốn châu thiên hạ, tại châu Diêm-phù-đề gieo trồng, chứ không phải châu Câu-gia-ni, Uất-đát-la-việt, Phất-bà-đề.  Ở tại Diêm-phù-đề thì từ thân nam tử gieo trồng chứ không phải nữ nhân.  Lúc có Phật xuất thế gieo trồng.  Phật không xuất thế không thể gieo được.  Vì duyên thân Phật mà được gieo, duyên thân khác không được gieo.

Hỏi:  Nghiệp của ba mươi hai tướng, là ở nơi thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp, nghiệp nào được gieo?

Đáp:   Ý nghiệp gieo, không phải thân nghiệp, khẩu nghiệp, vì sao?  Vì ý nghiệp lanh lợi.

Hỏi:  Ý nghiệp có sáu thức, nghiệp của ba mươi hai tướng ấy, là ý thức gieo hay là ngũ thức gieo?

Đáp:   Là ý thức, không phải ngũ thức, vì sao?  Vì ngũ thức không thể phân biệt, vì thế nên ý thức gieo.

Hỏi:  Tướng nào gieo trước tiên?

Đáp:   Có người nói:  Tướng bàn chân bằng phẳng gieo trước tiên, vì sao?  Vì trước phải đứng vững rồi sau mới có thể gieo các tướng khác.

Có người nói:  Gieo tướng mắt xanh biếc trước.  Được tướng mắt này là mắt đại từ xem chúng sanh.

Tuy có lời ấy nhưng không hẳn như vậy.  Nếu nhân duyên của tướng nào hòa hiệp là bắt đầu gieo.

Hỏi:  Một ý tứ gieo hay nhiều ý tứ gieo?

Đáp:  Ba mươi hai ý tứ gieo ba mươi hai tướng.  Mỗi một ý tứ gieo mỗi một tướng. Mỗi một tướng có trăm phước đức trang nghiêm.

Hỏi:  Bao nhiêu gọi là một phước đức?

Đáp:  Có người nói: Có được nghiệp báo làm Chuyển luân Thánh vương,  ở trong bốn châu thiên hạ hưởng thọ phước lạc được tự tại, ấy gọi là một phước đức.  Đủ một trăm phước như vậy thành một tướng.

Lại có người nói:  Làm Thích-đề-hoàn-nhơn, ở trong hai cõi trời, được tự tại, ấy gọi là một phước.

Lại có người nói:  Làm vị Thiên vương Tha-hóa-tự-tại, ở trong cõi Dục được tự tại, ấy gọi là một phước.

Lại có người nói:  Trừ Bồ-tát bổ xứ, phước báo của hết thảy chúng sanh có được, ấy gọi là một phước.

Lại có người nói:  Sau khi kiếp của trời đất chấm hết, do hết thảy phước đức của hết thảy chúng sanh cộng lại, mà quả báo của Tam thiên đại thiên thế giới được thành lập, ấy gọi là một phước.

Lại có người nói:  Phước ấy không thể lường, không thể thí dụ mà biết được.  Như hết thảy chúng sanh trong Tam thiên đại thiên thế giới đều mù mắt, có một người chữa khỏi, ấy gọi là một phước.  Tất cả người đều bị trúng độc, một người trị khỏi;  tất cả người sắp chết, một người cứu thoát khỏi; tất cả người phá giới, phá chánh kiến, một người dạy cho được tịnh giới và chánh kiến. Mỗi việc như vậy đều là một phước.

Lại có người nói:  Phước ấy không thể lường, không thể thí dụ.  Bồ-tát ấy ở vào A-tăng-kỳ thứ ba thì tâm tư duy về hạnh lớn, gieo trồng nhân duyên về ba mươi hai tướng, vì vậy phước ấy không thể lường, chỉ có Phật mới biết được.

Hỏi:  Bồ-tát trong bao lâu thì gieo trồng được một phước?

Đáp:  Chậm lắm là một trăm kiếp, nhanh lắm là chín mươi mốt kiếp.  Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni trong chín mươi mốt đại kiếp tu hành xong ba mươi hai tướng.   Như vậy trong kinh nói:  "Kiếp quá khứ lâu xa, có đức Phật hiệu Phất-sa (Rusya).  Bấy giờ có hai Bồ-tát, một là Thích-ca Mâu-ni và một là Di-lặc.  Phật Phất-sa muốn quán xem tâm Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni đã thuần thục chưa, tức quán thấy biết tâm Ngài chưa thuần thục mà tâm các đệ tử Ngài đều đã thuần thục.  Còn tâm Bồ-tát Di-lặc thì đã thuần thục mà đệ tử Ngài thì chưa thuần thục.  Bấy giờ Phật Phất-sa nghĩ như vầy:  "Tâm của một người dễ giáo hoá được mau, tâm của nhiều người khó thể đối trị mau".  Suy nghĩ như vậy rồi, Phật Phất-sa muốn khiến Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni được mau thành Phật, nên lên trên núi Tuyết, nhập Hỏa định ở trong hang báu.  Lúc ấy Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni đang là ngoại đạo tiên nhân lên núi hái thuốc, trông thấy Phật Phất-sa đang ngồi trong hang báu, nhập Hỏa định, phóng hào quang.  Thấy vậy rồi, tâm hoan hỷ tín kính, đứng co một chân, chấp tay hướng Phật, một lòng chiêm ngưỡng, qua bảy ngày đêm không thấy chớp mắt, liền nói một bài kệ tán Phật:

"Thiện thuợng thiên hạ, không ai bằng Phật,

Mười phương thế giới, cũng không thể sánh,

Những gì ở thế gian tôi thấy hết,

Tất cả không có ai sánh ngang Phật".

Qua bảy ngày đêm nhìn kỹ Thế Tôn, mắt chưa từng chớp, mà vượt qua được chín kiếp, còn ở trong chín mươi mốt kiếp được thành Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.

Hỏi:  Nếu Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni thông minh biết nhiều, có thể làm nhiều bài kệ hay; cớ sao qua bảy ngày đêm mà chỉ có một bài kệ tán Phật?

Đáp:  Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni quí ở tâm tư mình chứ không quí ở nhiều lời. Nếu còn lấy các kệ khác tán Phật, thì tâm bị náo loạn, thế nên qua bảy ngày đêm chỉ lấy một bài kệ tán Phật.

Hỏi:  Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni vì sao tâm chưa thuần thục mà tâm đệ tử lại thuần thục?  Còn tâm Bồ-tát Di-lặc thuần thục mà tâm đệ tử lại chưa thuần thục.?

Đáp:  Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni, tâm vì lợi ích chúng sanh nhiều mà tự vì mình ít; còn Bồ-tát Di-lặc tâm vì kỷ thân nhiều mà vì chúng sanh ít.  Từ Phật Bệ-bà-thi đến Phật Ca-diếp, trong khoảng chín mươi mốt kiếp ấy, gieo trồng nghiệp nhân duyên cho ba mươi hai tướng xong, thì đầy đủ sáu Ba-la-mật.  Những gì là sáu?  Đàn Ba-la-mật, Thi-la Ba-la-mật, Sằn-đề Ba-la-mật, Tỳ-lê-gia Ba-la-mật, Thiền Ba-la-mật, Bát-nhã Ba-la-mật.

Hỏi:  Đàn Ba-la-mật được đầy đủ như thế nào?

Đáp:  Có thể bố thí tất cả, không ngăn ngại gì, cho đến khi đem thân mạng mà cho, tâm vẫn không tiếc.  Thí như vua Thi-tỳ (Sibi) đem thân mà thí cho chim Bồ câu.   Bản thân của Bồ-tát Thích-ca Mâu-ni bấy giờ là vua Thi-tỳ.  Vua đã được "Quy mạng cứu hộ Đà-la-ni", rất tinh tấn, có tâm từ bi, xem tất cả chúng sanh như mẹ thương con.

Gặp lúc ấy không có Phật, Thích-đề-hoàn-nhơn thọ mạng gần dứt, tự nghĩ:  "Nơi nào có Phật, bậc Nhất thiết trí?", rồi đi hỏi khắp nơi mà không ai đoạn nghi được nên biết hết thảy đều không phải là Phật, liền trở lại trên trời, ngồi mà ưu sầu.  Bấy giờ có vị trời tên là Tỳ-thủ-kiết-ma giỏi biến hóa, hỏi:  "Thiên chủ vì sao mà ưu sầu?"  Đáp:  "Ta tìm bậc Nhất thiết trí mà không gập được nên ưu sầu".  Tỳ-thủ-kiết-ma nói:  "Có vị đại Bồ-tát, bố thí, trì giới, thiền định, trí tuệ đầy đủ, không lâu sẽ thành Phật".  Đế-thích dùng kệ đáp:

"Bồ-tát phát đại tâm,

Như trứng cá, bông xoài,

Ba việc lúc nhân nhiều,

Lúc thành quả rất ít".

Tỳ-thủ-kiết-ma đáp:  "Vua Thi-tỳ giòng Ưu-thi-na ấy, đầy đủ trì giới, tinh tấn, đại từ, đại bi, thiền định, trí tuệ, không lâu sẽ thành Phật".  Thích-đề-hoàn-nhơn nói với Tỳ-thủ-kiết-ma:  "Hãy đến thử xem rồi biết có tướng Bồ-tát hay không.  Ngươi làm chim Bồ câu, ta làm chim Ó.  Ngươi giả làm bộ sợ hãi chui vào nách vua, ta đuổi theo ngươi".  Tỳ-thủ-kiết-ma nói:  "Sao lại lấy việc này xúc não vị đại Bồ-tát ấy".  Thích-đề-hoàn-nhơn nói kệ:

"Ta chẳng phải ác tâm,

Như chân kim, nên thử,

Thử Bồ-tát như vậy,

Để biết tâm định chăng?"

Nói kệ xong, Tỳ-thủ-kiết-ma liền tự biến thân thành chim Bồ câu, mắt đỏ, chân đỏ.  Thích-đề-hoàn-nhơn tự biến thân thành chim Ó, bay theo đuổi gấp.   Bồ câu bay thẳng vào nách vua, thân run sợ, mắt nháo nhác, tiếng kêu khẩn thiết.

"Lúc ấy có nhiều người,

Cùng nói với nhau rằng,

Vua ấy đại nhân từ,

Nên bảo hộ tất cả.

Chim Bồ câu nhỏ ấy,

Bay đến như về nhà.

Như vậy tướng Bồ-tát,

Thành Phật chắc không lâu".

Lúc ấy chim Ó đậu trên cây gần đó, nói với vua Thi-tỳ rằng:  "Trả Bồ-câu lại cho tôi, vì của tôi bắt được".  Vua nói với chim Ó:  "Ta bắt được nó chứ không phải ngươi.  Khi ta vừa phát ý Bồ-tát thì bắt được nó.  Tất cả chúng sanh ta đều muốn độ thoát".   Chim Ó nói:  "Vua muốn độ hết thảy chúng sanh, tôi không phải ở trong số hết thảy đó ư?  Cớ sao riêng tôi không được vua thương mà nay lại cướp mất bữa ăn của tôi?"  Vua nói:  "Ngươi cần ăn thứ gì?  Ta có thệ nguyện hễ có chúng sanh nào đi đến với ta, ta tất cứu hộ.  Ngươi cần ăn thứ gì, ta sẽ cấp cho".  Chim Ó nói:  "Tôi cần thứ thịt nóng vừa mới giết".  Vua nghĩ:  "Việc này thật khó, không tự sát sanh, làm sao có được"  Sao ta lại giết một con mà đem cho một con?"   Tư duy tâm định, rồi tự thuyết kệ:

"Xác thịt của ta đây,

Hằng thuộc già, bệnh, chết,

Không lâu sẽ thối rã,

Kia cần, ta sẽ cho".

Suy nghĩ như thế rồi, vua gọi người cầm dao đến, tự xẻo thịt bắp vế cho chim Ó.  Ó nói với vua:  "Vua tuy lấy thịt nóng mà cho tôi, nhưng phải làm theo đạo lý, để cho thịt nặng nhẹ bằng với Bồ câu mới được, chớ dối!".

Vua sai mang cân đến, lấy thịt vua cân với Bồ câu. Bồ câu cứ nặng mãi, thịt vua cứ nhẹ dần.  Vua sai người lóc thịt cả hai vế của mình, vẫn nhẹ, không đủ,  Thứ đến hai bắp chân, hai vai, hai vú, cổ, lưng v.v… cho đến hết cả thịt ở thân mình mà Bồ câu vẫn còn nặng, thịt vua vẫn còn nhẹ.  Lúc ấy cận thần, nội thích, giăng che màn sáo, không cho mọi người xem:  "Vua đã như vậy, không thể xem được nữa".  Vua Thi-tỳ nói:  "Chớ ngăn cản mọi người, cứ để họ vào xem", rồi thuyết kệ rằng:

"Trời, Người, A-tu-la,

Tất cả đến xem ta,

Đại tâm, vô thượng chí,

Vì cầu thành Phật đạo.

Nếu có cầu Phật đạo,

Hãy nhẫn đại khổ này,

Tâm không thể kiên cố,

Thì hãy dừng ý lại".

Bấy giờ Bồ-tát, hai tay vấy máu, vịn vào cân, muốn leo lên, định tâm đem cả thân mình để cân cho bằng Bồ câu.   Ó nói:  "Đại vương, việc ấy khó thành, đâu cần như thế, trả Bồ câu lại tôi!".  Vua nói:  "Bồ câu đến với ta, ta nhất định không giao lại ngươi.  Nay ta muốn đem thân này để cầu đổi lấy Phật đạo".  Vua lấy tay vịn cân, bấy giờ Bồ-tát thịt đã hết, gân đã đứt, không tự chế được, muốn leo lên mà cứ ngã xuống, tự trách tâm rằng:   "Ngươi hãy tự kiên cường lên, không được mê muội!.  Tất cả chúng sanh bị đọa vào biển lớn ưu khổ, một mình ngươi lập thệ nguyện muốn cứu độ tất cả, sao lại giải đãi mê muội?   Khổ này rất ít, khổ ở địa ngục rất nhiều, đem hai việc ấy so sánh, vẫn không bằng một phần mười sáu.  Ta nay có trí tuệ, tinh tấn, trì giới, thiền định, còn lo sợ khổ này, huống những người trong địa ngục, không có trí tuệ, thì làm sao?"  Lúc ấy Bồ-tát quyết tâm muốn leo lên cân, bảo người đỡ lên.  Tâm Bồ-tát lúc ấy tuyệt không có chút hối hận.

Chư thiên, Long vương, A-tu-la, Quỷ, Thần, nhân dân đều tán thán rằng:  "Vì chim nhỏ mà thế, việc ấy thậ䴠hy hữu".

Ngay khi ấy, đại địa chấn động sáu sách, biển lớn nổi sóng, cây khô sanh hoa, trời mưa hưong thơm và rải hoa quý, Thiên nữ ca ngợi chắc chắn được thành Phật.  Cùng khi ấy thần tiên khắp bốn phương đều đến ca ngợi:  "Ấy là Bồ-tát chơn thật, ắt sớm thành Phật!".  Ó nói với Bồ câu:  "Các thử thách như thế, không tiếc thân mạng, ấy chơn thật là Bồ-tát", liền nói kệ rằng:

"Trong đất từ bi sanh

Mầm cây Nhất thiết trí,

Bọn ta nên cúng dường,

Không nên làm ưu não".

Tỳ-thủ-kiết-ma nói với Thích-đề-hoàn-nhơn:  "Thiên chủ có thần lực, nên làm cho thân của vua ấy bình phục".

Thích-đề-hoàn-nhơn nói:  "Không cần đến ta.  Vị vua ấy tự lập thệ nguyện, đại tâm hoan hỷ, không tiếc thân mạng, cảm đến tất cả để khiến phát tâm cầu Phật đạo".  Đế thích liền nói với vua:  "Ông cắt thịt đau đớn, mà tâm có buồn hận không?"  Vua nói:  "Tâm ta hoan hỷ, không có sầu muộn thối thất".  Đế thích nói:   "Ai tin được tâm ông không thối thất?"  Bấy giờ Bồ-tát phát lời thệ nguyện chắc thật rằng:  "Tôi lóc thịt, máu chảy mà không hận không buồn, nhất tâm không hối tiếc để cầu phật đạo.  Nếu đúng như vậy, thân tôi sẽ tức khắc bình phục như cũ".

Ngay khi nói ra lời nguyện ấy, thân liền bình phục như cũ.   Trời, người trông thấy đều rất hoan hỷ, tán thán việc chưa từng có:  "Đại Bồ-tát ấy chắc sẽ thành Phật, bọn ta hãy nên tận tâm cúng dường, cầu mong Ngài sớm thành Phật đạo, hãy nhớ đến chúng ta!".  Bấy giờ, Thích-đề-hoàn-nhơn, Tỳ-thủ-kiết-ma đều trở về trời.  Đủ các tướng như thế, ấy là Đàn Ba-la-mật được đầy đủ.